Znajdź zawartość

Po raz kolejny na przestrzeni kilku ostatnich lat na łamach tego magazynu, dane mi było przetestować kolumny ze stajni Harbeth. Zapewne większość z czytających ten materiał audiofili nie potrzebuje jakiegoś szczególnego wprowadzenia, do jednej z najbardziej znanych i cenionych marek kolumn głośnikowych jednak dla tych, którzy jeszcze nie wiedzą co to za firma, krótkie przypomnienie: Działająca od blisko pół wieku marka Harbeth przez lata ugruntowała swoją pozycję na rynku i jest jednym z synonimów brytyjskiego audio. Ich linia monitorów mających rodowód BBC Research & Development pod wieloma względami jest wierna pierwotnym założeniom ale jednocześnie nie pozostaje w stagnacji, udoskonalając swoje głośniki o najnowsze osiągnięcia w dziedzinie badań nad dźwiękiem, chociażby przy opracowaniu membrany RADIAL, jak i całej kolumny użyto jedno z najbardziej zaawansowanych systemów pomiarowych marki Klippel. Postacią kojarzącą się z marką Harbeth jest Alan Shaw który od 1986 roku dowodzi firmą i jest głównym odpowiedzialnym za obecne brzmienie. Cała historia zaczęła się jednak od Dudleya Harwooda, szefa zespołu badawczego BBC i podległych mu inżynierów, którzy na początku lat 60tych rozpoczęli zakrojone na ogromną skalę badania. Ich owocem było stworzenie monitorów o maksymalnie liniowej charakterystyce, które na długie lata zadomowiły się w studiach nagrań BBC. Oferta Harbeth to obecnie pięć różniących się od siebie budową oraz gabarytem monitorów umożliwiających dopasowanie się do dowolnej wielkości pomieszczenia, to kolejno (od największych): M40.3 XD, SHL5PLUS XD, M30.2 XD, C7ES-3 XD, HARBETH P3ESR XD. Dzisiejszy materiał poświęcę, najwyższemu modelowi z całej oferty, czyli M40.3XD. Chociaż słowo „dzisiejszy” materiał jest nieco nieaktualne. Kolumny te dotarły do mnie ponad kwartał temu, wprawdzie umówiona była ich wysyłka do testów to głównym moim celem była chęć posłuchania ich u siebie w domu, z racji tego, że bardzo poważnie rozważałem zakup tych kolumn. Na wstępie zaznaczę, że kolumny finalnie kupiłem, a to samo w sobie jest jasną sygnalizacją, że uważam je za bardzo dobry produkt. Ale jak każdy człowiek mam swój gust i oczekiwania, co oczywiście miało wpływ na wybór tych kolumn jak i na ich ocenę. Ci którzy czytali moje poprzednie recenzje, chociażby modeli 30.1 czy SHL5+XD lub śledzą moje wpisy w klubie Harbeth na tutejszym forum (do którego gorąco zapraszam, bo jest to miejsce pełne znawców tej marki i doświadczonych użytkowników) wiedzą, że bardzo wysoko cenię tą markę. W tym materiale postaram się nakreślić mój punkt widzenia, czego od dźwięku oczekuję i czego oczekuję od sprzętu ten dźwięk odtwarzający, dlaczego osobiście wybrałem taką kolumnę i komu taki wybór można polecić. „Czterdziestka” Harbetha jest ich największą kolumną, jest też ich flagowym produktem i wizytówką możliwości firmy. Każda kolumna Harbeth projektowana jest do specyfikacji i potrzeb użycia do danych warunków. Część z nich zaprojektowana jest do małych pomieszczeń, część zrobiona jest tak by była bardziej dostępna finansowo, a najmniejsze mini monitory, mają swój odległy rodowód, z radiowych wozów transmisyjnych, gdzie używane były w kabinie pojazdu o powierzchni dwóch metrów kwadratowych i nawet w takich warunkach, jako monitory bliskiego pola, musiały wiernie oddawać ludzkie głosy, na przykład podczas transmisji prowadzonej na żywo tak jak słynna Ls3/5a, które również Alan Shaw produkował. Chociaż jak sam twierdził, kolumna ta miała wiele ułomności, które Jemu udało się poprawić w autorskiej konstrukcji Harbeth P3, które mają zdecydowanie lepszy SPL, oraz bas w stosunku do pierwowzoru Ls3/5a. Model czterdziesty natomiast jest pomyślany jako referencyjny głośnik który ma mieć możliwość oddania pełni pasma, łącznie z najniższym basem a oddać dźwięk (podobnie jak mniejsi bracia) w najwyższej możliwej jakości. W przypadku M40.3XD nie patrzy się na pomieszczenie w którym ma grać czy oszczędności produkcyjne, lokalowe, amplifikacyjne lub jakiekolwiek inne, bo w jego przypadku to warunki zewnętrzne powinno się dopasować do niego, a nie na odwrót. W zamian za to kolumna oddaje pełnie możliwości tego, co przez ostatnie pięćdziesiąt lat udało się w Harbeth stworzyć. Historia tej kolumny zaczyna się w roku 1998 wraz pierwszym modelem M40. Kształt i rozmiar obudowy był podobny jak w obecnej konstrukcji, rozmiar głośników również, a pierwsza duża zmiana przyszła po dziesięciu latach, gdy w 2008 roku zaprezentowany został model M40.1. Miał on użyty całkowicie inny głośnik basowy – w pierwszej generacji kolumny korzystano z głośnika od zewnętrznego dostawcy (Scan Speak), a od modelu 40.1 użyto głośnika własnej produkcji. Kolejna zmiana, która nastąpiła w roku 2015 wynikała z kilkuletniego dopracowywania konstrukcji i projektu zwrotnicy, co zaowocowało modelem M40.2, który posiadał głośnik z membraną oraz całkiem nową zwrotnicę. Mocno różnił się dźwiękowo od poprzednika, a szczególnemu poprawieniu uległa jakość i kontrola niskich tonów, a średnica stała się jeszcze lepsza. Kolumna nadal była usprawniana co zaowocowało (jubileuszową) edycją 40.2 Anniversary, (na 40-st lecie firmy) z której wyewoluowała już obecna i testowana przeze mnie wersja M40.3XD (XD znaczy tyle co EXTENDED DEFINITION). Historię tego modelu opisuję w jednym celu a mianowicie aby pokazać ile czasu, energii i wiedzy potrzeba by poprawnie zestroić kolumnę. I nawet kolumna tak dopracowana, jeżeli nadal się ją bada, mierzy, projektuje kolejne zwrotnice, jest w stanie odwdzięczyć się jeszcze lepszym dźwiękiem. Dodajmy, że te badania i rozwój nie prowadzi jakiś laik, ani osoba strojąca po omacku „na ucho”, tylko Alan Shaw, osoba zajmująca się tym od co najmniej czterdziestu lat, z pełnym zapleczem pomiarowym i testowym marki Klippel. Daje to do myślenia w kontekście cudownych firm głośnikowych, które pojawiają się znikąd, nie mają zaplecza ani doświadczenia, a nagle wypuszczają na rynek absurdalnie wycenione kolumny, zarzekając się, że są najlepsze na świecie… Często ich najlepszość opiera się tylko o ekstrawagancką cenę, ekstrawagancki wygląd i agresywny marketing. Takich firm było dziesiątki i zwykle po kilku latach mocnej ekspansji na rynku, znikają tak samo szybko jak się pojawiły… Natomiast Harbeth trwa, konsekwentnie realizuje i choć przez pół wieku, pojawiają się kolejne generacje słuchaczy, kolejne generacje sprzętów, to pomimo pozornego zatrzymania się w epoce lat 70tych (do którego nawiązuje wygląd) kolumny te znacznie lepiej dostosowują się do zmieniających się czasów, niż lwia część konkurencji. Kształt obudowy faktycznie nawiązuje do konstrukcji znanych z lat 70tych. Przyczyna tego jest taka, że priorytetem dla tej kolumny (i każdej innej Harbetha) jest jakość dźwięku a nie wygląd. I pomimo zmieniających się trendów we wzornictwie, kształt i wygląd obudowy nie zmieniają się. Podobnie jak nie zmieniają się prawa fizyki, rządzące falą akustyczną, tak i wygląd kolumny, opracowanej kilka dekad wstecz nie zmienia się pod dyktando obecnej mody. Niestety, panująca od lat 90tych moda na kolumny tzw. „słupki” które wymuszają małe powierzchnie membrany głośnika basowego, oraz mały litraż obudowy wewnątrz, jest zmorą wielu konstrukcji. Praktycznie każdy producent kolumn uległ temu naciskowi, wystraszony, że kolumna odbiegająca od współczesnego kanonu, będzie miała problem się sprzedać. W zasadzie mają rację, jeśli chodzi o odbiorcę masowego natomiast meloman czy zagorzały audiofil jest bardziej wyrozumiały w tej kwestii. Co zresztą widać po tym, że całkowicie ignorując trendy wizualne jakie od trzech dekad występują, firma trwa i ma się dobrze. Co więcej, w ostatnich latach widzimy coraz więcej kolumn współczesnych, które stylizowane są na wygląd retro: robi tak JBL, rodzimy Pylon czy angielski Wharfdale. Widać, że jak każda moda zatacza kręgi, tak i w audio wróciła moda, na – pewnym sensie – ponadczasowy styl vintage. Warto jednak zaznaczyć, że czym innym jest stylizowanie kolumny by wyglądała retro, a czym innym jest kształt Harbetha, który wynika bezpośrednio z zastosowanej technologii. A ta jest jednym z trzech sekretów sukcesu tej kolumny. Pierwszym jest bezkompromisowe podejście do pomiarów i dopracowania zwrotnicy, pod kontem naturalności dźwięku. Drugim jest RADIAL, czyli ściśle strzeżony i opatentowany, będący wyłączną własnością Harbeth i niedostępny dla żadnej innej firmy głośnikowej, materiał membrany. Materiał ten posiada właściwości stricte dopasowane do całego projektu kolumny. Stworzony do określonego celu, czyli kolumny z grającymi ściankami o pewnych właściwościach i o pewnych oczekiwaniach względem niego. To spora różnica w stosunku do większości firm audio, gdzie do dostępnego głośnika z rynku zewnętrznego (np. Scan Speak, SB Acoustic itd.) dorabia się zwrotnicę i obudowę. Wiadomo, że garnitur szyty na miarę będzie lepszym rozwiązaniem niż jakikolwiek dobierany. A głośniki z membraną RADIAL (obecnie już drugiej generacji, tj. RADIAL2) tworzone i projektowane są tylko i wyłącznie na potrzeby kolumn Harbeth, tylko i wyłącznie uwzględniając ich potrzeby i oczekiwania. Trzecim jest dopracowanie „grającej” obudowy o cienkich ściankach – jest to rozwiązanie będące efektem wieloletnich badań naukowych, wykonanych dla (przez) BBC, a opłaconego (bardzo hojnie) przez rząd Wielkiej Brytanii. Ponad pół wieku temu, zorientowano się w Wielkiej Brytanii jak potężnym potencjałem jest muzyczna branża rozrywkowa, jak potężne przychody dają brytyjskie zespoły, jak dużym potencjałem jest ogólnokrajowa rozgłośnia radiowa, która będąc anglojęzyczna, ma zasięg światowy. To właśnie te czynniki skłoniły brytyjski rząd, do wydania tak dużych nakładów finansowych, by stworzyć najlepszy możliwy głośnik. Głośnik miał być narzędziem pracy dla radiowców, a z racji ambitnych planów BBC, chciała mieć najlepsze możliwe narzędzia. Warto mieć świadomość tego, że efekt tych badań, które bez miara wielokrotnie przewyższyły jakiekolwiek badania, którejkolwiek z firm komercyjnych, to serce kolumny Harbeth. To właśnie dzięki tym badaniom, w których bezpośrednio zaangażowany był Alan Shaw udało się stworzyć tak unikalny produkt. Coś z pozoru wygląda jak zwykła drewniana skrzynia, tak naprawdę jest niezwykle zaawansowaną i skomplikowaną konstrukcją której wyliczenie odpowiednich właściwości zajęło lata pracy. Do dziś dnia można odnaleźć w Internecie publikacje tych badań, gdzie badano dziesiątki różnych kształtów – od kuli, trapezów, odgród, układów zamkniętych, bass reflex i każdego możliwego wariantu, poprzez różnej maści materiały: drewno, materiały syntetyczne, gumy, metale itd. Konkluzja tych badań jest taka, że najwięcej zalet ma obudowa „grająca” czyli taka, która nie walczy z drganiami głośników, tylko taka która potrafi je okiełznać, dopasowując się swoimi własnymi rezonansami, w taki sposób, by niekorzystne zniekształcenia wygasić. Z punktu widzenia technicznego wygląda to w ten sposób, że obudowa kolumny składa się z prostokątnej skrzyni, gdzie boczne ścianki sklejone są z górną i dolną a przednia i tylna „pływają” niezależnie od nich. Pływają to mocne słowo, one są przykręcone z odpowiednim momentem obrotowym, dzięki temu mogą pracować w nieco innej częstotliwości rezonansowej niż reszta kolumny. Wyliczenie tych rezonansów, zaprojektowanie by każdy element kolumny, łącznie z kloszem głośnika, by pracował tak by niepożądane fale się znosiły wzajemnie to właśnie sekret tej kolumny i coś co odróżnia ją od wszystkich innych kolumn dostępnych na rynku. Jest to podejście bardzo skuteczne, ale ekstremalnie trudne do wykonania. Stąd też, kolumny Harbeth to ewolucje już opracowanych kolumn zamiast ciągłego wprowadzania nowych produktów. Taka konstrukcja budowy kolumny wymaga bardzo dużej ostrożności w ustawieniu ich. Każdy użytkownik Harbeth ma tego świadomość ale Ci którzy nie obcowali z nimi a przyzwyczajeni się do stawiania monitorów na standach, uwzględniając tylko ich wysokość, mogą być zdziwieni jak wielki wpływ na dźwięk, w przypadku Harbeth ma stand na jakim je położymy. W przeciwieństwie do innych kolumn, gdzie solidność standa i jego wysokość są głównymi parametrami, to w przypadku Harbeth, stand staje się elementem obudowy, wpadającym w rezonanse razem z nią. Z racji tego, że cała kolumna jest zestrojona w uwzględnieniu ich, to gdy położymy tą kolumnę (zgodnie ze współczesnym zwyczajem) na ciężkim metalowym standzie i nie daj boże jeszcze je wkleimy blue-tackiem, całkowicie zmienimy strojenie kolumny. Harbeth (dotyczy to każdego modelu) może stać, tylko i wyłącznie na lekkim, ażurowym, drewnianym standzie! Tylko w takiej formie zachowane są właściwości tej kolumny, takimi jakimi zostały wymyślone przez producenta. Sam Alan Shaw nie narzuca jakiego producenta wybrać, jednak wiodącym na całym świecie wyborem i powszechnie uznanym za najlepszy wybór są standy Ton Trager. To lekkie, drewniane podstawki idealnie dopasowane do Harbeth. Wykonane są wzorowo, drewno jest świetnej jakości, nawet po latach używania nie pojawiają się problemy ze spękaniem czy wyginaniem. Montowane są bez gwoździ czy wkrętów, są idealnie spasowane, perfekcyjnie trzymają kąty. Barwione na ciemno ekologicznym barwnikiem (cała produkcja odbywa się z pełnym szacunkiem dla dobra naszej planety i posiada na to stosowne certyfikaty ekologicznej produkcji). Barwnik uwydatnia wzór słojów, pięknie komponują się z każdą wersją kolorystyczną kolumny. Więcej informacji o tych standach zawarłem w materiale napisanym podczas recenzji SHL5+, chętnych zapraszam do lektury: link Moim zdaniem, w przypadku wyboru kolumny M40.3XD nie ma żadnych innych alternatyw jeśli chodzi o podstawki. Ton Trager pasuje dźwiękiem, koncepcją techniczną, ładnie wygląda, a kosztuje tyle samo co rodzime konstrukcje ze stali które psują dźwięk tych kolumn… Przechodząc już do samych kolumn, Harbeth 40.3XD to duża kolumna (750 x 432 x 388 mm) nadająca się do nagłośnienia pomieszczeń rzędu 50 metrów i więcej. Dolna granica jest trudna do zdefiniowana. Osobiście znam ludzi którzy z zadowoleniem wkładali je do pokojów 16 metrowych, chociaż sam uważam, że takie rozsądne minimum to 25 metrów. Waga każdej z kolumn to 38 kg a relatywnie niska waga wynika z konstrukcji lekkiej, grającej obudowy. Większość Hi-endowych kolumn, tej klasy co M40.3XD i przeznaczonych do tak dużych pomieszczeń jak one, ważą zwykle między 100 – 200 kg. Ta „filigranowość” Harbetha może być pewnym błogosławieństwem, każdy kto miał kiedyś kolumnę powyżej 100kg wie jakim kłopotem jest przesuwanie, wnoszenie, zmiana kolców itp. Do każdej, prostej czynności trzeba wołać znajomych, każdy transport wymaga ekipy transportowej… Konstrukcyjnie, to monitor trzy drożny - głośnik basowy produkcji Harbeth’a posiada 30 cm membranę i pracuje w układzie bass reflex, głośnik średniotonowy to 20 cm Radial 2, również produkcji Harbeth, który pracuje w osobnej komorze zamkniętej. 25 mm głośnik wysokotonowy dostarcza Seas, jest to głośnik z najwyższej serii excel, robiony według specyfikacji zamówionej przez Alana Shaw’a. Wewnątrz kolumny znajduje się bardzo rozbudowana zwrotnica, wytłumienie z wełny oraz mat bitumicznych, a zwieńczenie elektroniki stanowią gniazda głośnikowe WBT Nextgen. Producent wszystkie pomiary wykonywał z zamontowaną maskownicą i tak też zaleca słuchać, choć jak widać na pomiarach, wpływ maskownicy jest minimalny. Kolumny dostępne są w czterech różnych fornirach: Wiśnia, Orzech, Różany, Oak i Black Ash. Jakość stolarki jest bardzo dobra, forniry są ułożone z uwzględnieniem usłojenia na obu kolumnach w parze. Jako ciekawostkę dodam, że Harbeth forniruje swoje kolumny dwustronnie z uwagi na pożądane w ten sposób właściwości soniczne. W ten sposób naprężenie ścianek z obu stron jest równomierne. Ogólnie nie widać żadnych niedoróbek czy elementów które można by poprawić. W swym surowym, nieco studyjnym charakterze, z prostym kształtem i wyglądem jak z poprzedniej epoki, mają pewien niepowtarzalny urok, który wielu audiofili znudzonych współczesnymi, przekombinowanymi kolumnami, na pewno doceni. Dźwięk M40.3XD opisać można na kilku płaszczyznach. Jeżeli będziemy analizować poszczególne pasma dźwięku, pominiemy najważniejszą cechę tych kolumn: homogeniczność i zgranie każdego pasma z pozostałym. To coś co bardzo mocno wyróżnia tą kolumnę na tle każdej innej mi znanej. Słuchając jej nigdy nie jesteśmy w stanie stwierdzić, który głośnik gra, każdy z nich jest zestrojony w tak dokładny i pieczołowity sposób. Zarówno szybkość, barwa jak i dynamika każdego zakresu jest całkowicie z sobą zbieżna, co podczas słuchania pozwala nam zapomnieć, że słuchamy głośników i bardzo szybko zanurzamy się w odsłuch, zapominając o tym, że to reprodukcja muzyki odtwarzana z urządzenia. Bez żadnych szczególnych sztuczek czy wynaturzeń, tą niesamowitą spójnością dźwięku, zaczynamy odczuwać to jakby muzyka była grana na żywo. Ale by spełnić reporterski obowiązek opiszę po krótce cechy poszczególnych zakresów, choć jak wspominałem, główna zaleta tej kolumny nie wynika z jakiegoś nadzwyczajnej cechy któregoś z zakresów, tylko tego jak doskonale są one z sobą złączone. Zacznę od basu, bo ten jest najłatwiejszy do wyłuskania z reszty dźwięku i opisania. Najpierw jednak zaznaczę, że opis basu to wypadkowa kolumny, pomieszczenia i wzmocnienia. Po prostu nie w każdych warunkach, akustycznych i nie z każdym wzmacniaczem uda się uzyskać zadawalający wynik – to niby oczywista prawda i dotyczy każdej kolumny, ale warto to przypomnieć, ponieważ, wokół basu Harbetha narosło wiele krzywdzących legend. A bas ten jest, bardzo dobry zarówno swoją motoryką, dynamiką, wielobarwnością jak i odczuciem „uderzenia na klatę”. Pod każdym względem zasługuje na pochwały, ale ten fantastyczny efekt jaki mi udało się osiągnąć, jest też efektem tego, że mam je ustawione w mocno wytłumionym pomieszczeniu 45m, a każda z kolumn napędzana jest osobnym, 250 Wattowym, monoblokiem lampowym. Pamiętajmy o tym, podłączając kilku wattową lampę… Uzyskamy fajną średnicę, ale nie dziwmy się, że gubi nam się bas, albo się wzbudza… Lampa jak najbardziej do Harbeth pasuje, ale dostarczmy im tyle prądu ile potrzebują. Średnica to coś z czego Harbeth słynie. Dla wielu jest w pewny stopniu wyznacznikiem tego jak idealna średnica powinna brzmieć. Nawet przeciwnicy Harbetha, niechętnie, ale raczej zgodnie przyznają, że średnica jest bardzo dobra. Nie pozostaje mi nic innego jak tylko potwierdzić, to co obiegowo o tej kolumnie się mówi. Średnica ma niesamowitą głębię, nasycenie i naturalność w stopniu takim, która mało kolumna może się zrównać. Jednak to co jest wyjątkowe w tej kolumnie to fakt, że ta zjawiskowa średnica nie wynika z jej docieplenia, dosłodzenia tylko nadzwyczajnej naturalności. Przekłada się to na legendarną wręcz muzykalność Harbeth, wynikającą właśnie z tej łagodnej naturalności, zgrania każdego pasma, spójności poszczególnych dźwięków. One nie są muzykalne, bo ktoś je tak ocieplił, albo bo czarują jakimś zakresem podbarwiając go, tylko właśnie przez tą spokojną, nieefekciarską, spójność dźwięku i naturalność barw. Podobnie sprawa ma się w przypadku wysokich tonów, są one idealnie zszyte z średnicą, łagodnie przechodząc wysokie dźwięki, w taki sposób, że ciężko wyłapać charakter głośnika czy nawet określić czy to jasno czy ciemno grająca kolumna. Wysokie tony są obecne, wyraźnie zaznaczone, odseparowane od siebie, ale jednocześnie nie narzucają się, nie męczą, nie dominują. Z jednej strony dźwięk trąbki potrafi być mocny i dosadny, z drugiej nie jest on męczący czy kłujący. Możemy słuchać godzinami nawet jazgotliwej i ostrej muzyki, a nie będziemy zmęczeni. Pomimo tego, że nie złapiemy tej kolumny na tym, że gdzieś złagodziła czy ociepliła przekaz. Jak na dłoni widzimy, która realizacja jest dobra, która została zepsuta ale nawet słabo nagrane płyty, brzmią tak, że przyjemnie się ich słucha. To moim zdaniem kolejny wielki plus M40.3XD. Większość kolumn które miałem do tej pory, miała tendencję do obnażania jakości nagrania. Dobrze zrealizowane nagrania brzmiały świetnie, a te źle nie nadawały się do słuchania. Niby tak powinno być, ale czy do tego ma służyć system audio? Do niesłuchania płyt, bo są źle zrealizowane? Uczciwie przyznajmy, że zdecydowana większość muzyki zrealizowana jest przeciętnie. Natomiast na Harbeth, słychać wyraźnie potknięcia realizatora ale mimo to jest w tym jakiś czar, że nawet słysząc te niedomagania, nadal dany album chce się słuchać. Ciężko mi powiedzieć z czego to wynika ale jest to cecha, którą wielu użytkowników tej marki dostrzega i za co ceni. Nie jestem w stanie napisać do jakiego gatunku muzycznego ta kolumna jest najlepsza. Bo w zasadzie w każdym się odnajdzie. Ma niesamowicie naturalną i w tej naturalności, piękną barwę, gra niezwykle linowo (co potwierdzają liczne pomiary), dźwięk jest mocny, duży, dociążony. Potrafi wiernie przekazać nagranie, jednocześnie nie zniechęcić do słuchania słabych realizacji… Być może, nie zostanie doceniona przez ekstremalnych audiofili – ciągłych poszukiwaczy, którzy od każdego sprzętu oczekują jakiegoś efektu „wow!”, chcąc by każdy sprzęt pokazał coś nowego, coś lepszego, coś innego. Pewnie wielu z nich nie zrozumie, o co chodzi w tej kolumnie, która w naiwności Alana Shaw’a została stworzona do słuchania muzyki nagranej na płytach, w sposób najbardziej wierny i jednocześnie najbardziej przyjemny. Dla tych, którzy budują system audio do słuchania muzyki, kolumna ta będzie znakomitym wyborem (i zapewne końcem poszukiwań). Dla mnie osobiście taką jest i nie widzę, żadnych alternatyw dla siebie. Jako produkt nie jest tania, jednak jak porównamy oferty kilku wiodących marek głośnikowych, np. Rockport, Wilson Audio, Dynaudio, Focal (akurat te marki rozważałem wcześniej jako alternatywę), to okaże się, że kolumny tej ligi, od tych producentów, z przeznaczeniem do pokoi ok 50m, kosztują od 2,5x do 10x razy więcej, niż Harbeth… Czyli będąc drogim, produktem jest i tak kilka razy droższy od swych bezpośrednich konkurentów. Być może kolejny argument jaki może przekonać do wyboru Harbeth, jest to jak mocno trzyma cenę na rynku wtórnym. Nawet dziś, 10-15 letnie M40.1 na rynku wtórnym kosztują praktycznie tyle samo ile kosztowały nowe, w dniu premiery… Wiem, że nie uwzględnia to infalcji ale bardzo mało produktów audio, można po dziesięciu latach odsprzedać po cenie zakupu. Dla mnie to ważny czynnik, bo przy zmianie na inne kolumny (zapewne M40.4), dużą część kwoty uda się odzyskać. Każdemu gorąco polecam posłuchać tych kolumn, gdyż mają w sobie coś magicznego, trudnego do uchwycenia i opisania, a objawiającego się tym, że nawet krótki odsłuch, który miał trwać godzinę, często kończy się całym wieczornym słuchaniem. Pomimo braku jakiś nadzwyczajnego efekciarstwa, potrafią przykuć do fotela na długie godziny. Nie męczą, nie nudzą się, dla mnie są dokładnie tym czego szukałem i czego potrzebuje do czerpania przyjemności ze słuchania muzyki. Rafał Czuk. Do testów dostarczył dystrybutor marki Harbeth w Polsce: https://www.soundclub.pl Zdjęcia z logo "Soundclub" w prawym rogu, autor: Bartek Mrozowski. Umieszczono za zgodą Soundclub. Pozostałe zdjęcia, autor Rafał Czuk.

Specyfikacja techniczna kolumn Harbetha (wszystkich modeli, nie tylko opisywanego przeze mnie modelu SHL5XD) jest taka, że obudowa jest tak samo ważnym i wpływającym na brzmienie elementem kolumny, jak sam głośnik. Wspomniane przeze mnie, technologiczne rozwiązanie jakim cechują się kolumny Harbetha, to oparcie się na lekkich, cienkich i drgających ściankach kolumny, ale za to dobraniu ich drgań i rezonansów własnych, w taki sposób, by wkomponowały się w zaplanowane zestrojenie zwrotnicy. Tak więc te częstotliwości, które powstają podczas pracy ścianek obudowy, są wkalkulowane w zestrojenie zwrotnicy. Pasożytnicze rezonanse zostały, w pewnym stopniu okiełznane i zaprzęgnięte do pracy w kolumnie. Jest to rozwiązanie odmienne i całkowicie alternatywne, do używanego najczęściej modelu, stosowanego przez lwia część producentów audio. Obecnie najczęściej używane rozwiązanie polega na tym, by ścianki jak najbardziej wzmocnić, usztywnić i wytłumić, tak by drgania wyeliminować najbardziej, ile się da. Oczywiście całkowicie się tego nie da zrobić, a skuteczność tych zabiegów, zależy od tego jak solidną i mocną obudowę producent przygotuje. Oba rozwiązania mają swoje plusy i minusy, ale w przypadku rozwiązania z grającymi ściankami – które stosuje Harbeth – rodzaj użytych standów pod kolumnę, staje się kluczowy. Owszem, w każdym przypadku standy mają wpływ na brzmienie, ale gdy w grę wchodzi kolumna z grającymi obudowami, to użycie nieodpowiedniego standu, może zmienić strojenie kolumny. Dzieje się tak, ponieważ ciężkie standy z balastem, przykręcane do obudowy czy klejone blue-tackiem, usztywnią i wytłumią drgania kolumny, co jest korzystne, jeśli producent starał się je minimalizować. Ale w przypadku, kolumny takiej jak Harbeth, gdzie, projekt zakłada pracę ścianki i jest to uwzględnione w zwrotnicy, to jej wytłumienie, zmienia całkowicie założone przez producenta strojenie kolumny. W przypadku kolumn Harbeth użycie standów innych, szczególnie takich wykonanych w całkiem odmiennej technologii, czyli na przykład mass loadery – stadny ważące po kilkadziesiąt kilo, wyspawanych z ciężkich metalowych profili, może skończyć się bardzo złym efektem dźwiękowym. Utracimy naturalność i lekkość średnicy, całkowicie zmieni się prezentacja basu, który w pewnych partiach staje się słabo kontrolowany, a w innych jest zbyt chudy, dając poczucie niedosytu. Dlatego w przypadku kolumn Harbeth, tak ważne jest by stosować je ze standami dedykowanymi do tej kolumny. Tu nie chodzi tylko o wymiar podstawy i wysokość, która musi się zgadzać do konkretnej kolumny, ale również o pełne uwzględnienie pracy obudowy. Ton Traeger Audio Reference, to produkt będący efektem pracy niemieckiej manufaktury z Bawarskiego miasteczka Füssen, znajdującego się w okolicy Alp. Manufaktura ta, mocno podkreśla swoje przywiązanie do ekologii i troski o dobro planety. Dlatego reklamują swoje produkty jako w pełni organiczne i wykonane ręcznie, pakowane w produkty pochodzenia naturalnego, produkcję pozbawioną szkodliwych dla środowiska materiałów. Oczywiście nie ma to żadnego wpływu na dźwięk, ale misja ta jest dla Nich na tyle ważna, że pragnęli podkreślić to w swojej ofercie – co za Nimi powtarzam. Jeśli chodzi o wykonanie samych standów, to są to lekkie, drewniane standy, olejowane na czarno. Zamki i łączenia w drewnie są idealnie spasowane, drewno jest odpowiednio długo sezonowane i wysuszone – nie ma więc ryzyka pękania czy wygięcia. Rodzaj drewna jest wyselekcjonowany pod kątem optymalnego dźwięku, pochodzi z Bawarskich lasów i pozyskiwane jest zachowaniem zrównoważonej wycinki i sadzenia – co potwierdza certyfikat FSC (Rada ds. Odpowiedzialnej Gospodarki Leśnej/Forest Stewardship Council). Słuchając więc kolumn na tych standach, nie musimy mieć wyrzutów sumienia, że przyczyniliśmy się do zniszczenia amazońskiej dżungli czy syberyjskiej tajgi. Jeśli chodzi i zastosowaną technologię, to nie jest to jakaś szczególnie zaawansowana sprawa. Stand drewniany, również ma swoje rezonanse, więc grubość nóżek, powierzchnia kontaktu z kolumną, łączenie listewek – każda z tych rzeczy ma wpływ. Wystarczy więc „tylko” trafić w optymalne punkty dla każdego z parametru i otrzymujemy idealny stand. Zrobić to można metodą prób i błędów lub odpowiednio zaawansowanymi symulacjami albo przy pomocy obu tych metod. Ważny jest efekt końcowy, a ten w standach Ton Traeger Audio udało się uzyskać. Otrzymujemy więc produkt, w pełni sprawdzony, zoptymalizowany pod konkretną kolumnę, wykonany z zachowaniem troski o los naszej planety i do tego stworzony z niezwykłą pieczołowitością i dokładnością. Myślę, że w takiej sytuacji nie trzeba dodatkowych rekomendacji. Zresztą sam fakt sprzedaży i dystrybucji ich, jako dedykowanego rozwiązania w ponad dwudziestu krajach, w tym: praktycznie cała Europa, Ameryka, ale też Indie, Tajlandia i Australia, niejako obrazuje skuteczność i efektywność tego produktu. Standy te dedykowane są do kolumn marki Harbeth, link do materiału o kolumnach. Rafał Czuk Sprzęt do testów dostarczył Salon audioplaza.pl z Poznania. https://audioplaza.pl/producent/ton-traeger-audio https://audioplaza.pl/products/37140-ton-traeger-reference-hl5-podstawki-do-kolumn-harbeth-hl5-salon-poznan Jedyny w Wielkopolsce dealer marki Harbethy – salon audioplaza.pl.. Przestrzeń, którą audioplaza.pl przygotowała dla swoich klientów szybko zyskała uznanie i rozgłos wśród rodzimej branży audio. Potwierdzona wykresami i certyfikacją liniowa akustyka pozwala obcować z dźwiękiem zgodnym z zamysłem konstruktorów. SHL5plus XD pokazały tutaj co oznacza wierna rekonstrukcja. Instrumenty i wokale brzmią wiarygodnie i bez zbędnych dodatków. Powstała holografia sprawiła, że głośniki całkowicie znikają w tej przestrzeni i mimo niewielkiej kubatury udało się zbudować bogatą i rozbudowaną scenę. Potwierdziło się, że akustyka jest nie mniej ważna niż odpowiedni dobór wszystkich, poszczególnych elementów systemu stereo. Odpowiednie i profesjonalne jej przygotowanie, tak jak ma to miejsce w poznańskiej audioplazie daje najlepsze możliwości świadomej selekcji i doboru komponentów wg subiektywnych upodobań każdego z nas. https://www.audioplaza.pl/ https://www.facebook.com/audioplaza.eu https://www.instagram.com/audioplaza_poznan/

Kolumny Harbeth 30.1 są średniej wielkości, dwudrożnymi monitorami wykonanymi w układzie Bass Reflex. Obudowa zrobiona jest ze sklejki oraz MDF-u i dostępna w czterech, wariantach wykończenia: (Cherry, Eucaliptus, Rosewood, Tiger Ebony). Obudowa, z czego zresztą Harbeth słynie, jest „grająca”. Projektant wyszedł z założenia, że każda obudowa, wpada w rezonans własny. Harbeth wypracował własny sposób na radzenie sobie z tym problemem. Wiodąca obecnie metoda, zakłada rozwiązanie problemu, poprzez tworzenie jak najsolidniejszej obudowy, z materiałów o różnej twardości i ze wzmocnieniami wewnątrz (np. słynne serie Matrix produkcji B&W). Alan Shaw (właściciel i główny projektant Harbeth) obrał inną drogę. Nie neguje wprawdzie szkodliwego wpływu rezonansu obudowy, ale uważa, że nawet najmocniejsza obudowa i tak nie będzie wolna, od pasożytniczych rezonansów własnych. Zamiast więc z nimi walczyć, spróbował je okiełznać. Uznał, że skuteczniejszym rozwiązaniem jest pieczołowite pomierzenie rezonansów obudowy i dostrojenie jej tak, by rezonanse zostały przeniesione, poza pasmo akustyczne generowane przez przetworniki. Przede wszystkim skupiono się na tym, by w jak największym stopniu oddalono je od pasma 300 Hz - 3 kHz, czyli pasma, w jakim operuje ludzki głos. To pasmo jest w oczkiem głowie projektanta. Po pierwsze, na ten zakres pasma, ludzki słuch jest najbardziej wyczulony i zniekształcenia w tym zakresie są najbardziej drażliwe. Po drugie, protoplasta obecnych Harbethów, był monitorem używanym w studiach BBC, gdzie prócz muzyki, spora ilość materiału opiewała na audycje mówione, stąd też priorytet ustalony na jak najlepszą reprodukcję ludzkiego głosu. Wykonanie kolumn nie zostawia nam nic do zarzutu, ładny fornir, dobre spasowanie oraz równe frezy. Maskownice zasłaniają cały front kolumny i naciągnięte są na metalowym stelażu. Wewnątrz obudowy, wytłumienie cienką gąbką oraz bardzo rozbudowana (jak na dwudrożną konstrukcję) zwrotnica, wykonana ze standardowych elementów elektronicznych, bez żadnych stricte audiofilskich elementów. Alan Shaw uważa, iż strojenie zwrotnicy powinno polegać tylko i wyłącznie na dopracowanym projekcie, wykonanym podczas szeregu pomiarów. W jednym z wywiadów, z pobłażaniem wspomina o firmach, gdzie strojenie polega na „wyciąganiu z wiadra losowych elementów elektronicznych i strojenie na ucho” – czyżby znał zaplecze techniczne, naszych rodzimych manufaktur? Mimo wszystko, sam Producent przyznaje, że finalny efekt, czyli powstały prototyp jest bardzo wnikliwe odsłuchiwany, tyle że dominującym czynnikiem są jednak pomiary. Stąd też kolejna cecha charakterystyczna Harbethów i jeden z sekretów firmy – materiał Radial, z którego wykonywane są membrany głośników nisko-średnio tonowych. Wg producenta, w trakcie ulepszania swoich konstrukcji doszedł do ograniczeń, jakim okazał sam się sam przetwornik. Nie mogąc znaleźć żadnego producenta głośników, który spełniłby Jego wymagania, postanowił stworzyć swój autorski głośnik. W trakcie projektowania i (a jakże) pomiarów, udało mu się wyselekcjonować, najlepszy materiał, z jakiego powinna być zrobiona membrana głośnika. Materiał ten (tworzywo sztuczne) jest obecnie jednym z sekretów firmy i dla użytkownika zewnętrznego znany jest jedynie pod nazwą handlową – Radial. Odsłuch Harbethów to przede wszystkim niesamowita spójność dźwięku. Już po chwili zdajemy sobie sprawę, że ortodoksyjne podejście projektanta i skupienie się na jak najlepszym zestrojeniu „średnicy” owocuje, wyjątkową naturalnością tego pasma. Ciężko zdefiniować, czy wokale są „ciepłe” czy „chłodne” – są po prostu naturalnie brzmiące, przyjemne w odbiorze i zachęcające do wielogodzinnych odsłuchów. Słuchając z tych kolumn, utwory wykonywane a cappella, stają się niezwykle wciągające i pozwalają nam docenić siłę ludzkiego głosu, jako środka wyrazu artystycznego. Jestem w stanie założyć, że nawet kilkugodzinne słuchanie, mówionych audycji radiowych nie zmęczy odbiorcę – dźwięk ludzkiego głosu brzmi tak wiernie i naturalnie, że nie odbieramy go jako syntetycznie odtwarzanego, lecz jako dźwięk wymawiany przez osobę z krwi i kości. Podobną sytuację mamy w zakresie wysokich tonów, są równe, dźwięczne i detaliczne. Niczego nie ukrywają, mamy wgląd w każdy detal nagrania, ale bez zarzucenie słuchacza nadmierną ilością informacji i zdominowania tego zakresu pasma – co często odbierane jest jako „detaliczne” granie… Wysokich tonów jest dokładnie tyle ile powinno być, by usłyszeć każdy szczegół, ale by nie zamęczyć słuchacza. Nie uświadczymy podkolorowania wysokich tonów, więc dla części słuchaczy góra, może wydać się trochę za sucha. Jednakże, po kilku godzinach słuchania i po przywyknięciu do brzmienia Harbethów, zaczynamy właśnie doceniać ten lekko surowy przekaz, jako bliższy naturalnemu. Podsumowując, góra pasma niczego nie ukrywa, ale też i nie dominuje. Brzmienie jest łagodne i naturalne, ale bez niepotrzebnego podkolorowania. Przewodnią cechą Harbethów, jest to, że nie narzucają swojego charakteru. Zasadniczo jest to prawdą, z jedną, małą poprawką na bas. Odniosłem wrażenie, że w tym zakresie jednak słychać charakter, jaki narzucają głośniki – nie jest to w żadnym stopniu wada, gdyż bas posiada odpowiednie wypełnienie i masę, jest dostatecznie szybki i konturowy, ale czuć w nim firmowy charakter Harbetha. Wydaje mi się, iż projektując te kolumny, celem było stworzenie basu, który byłby jak najbardziej uniwersalny i łatwy do okiełznania, zarówno dla pomieszczenia jak i wzmacniacza. Do wysterowania Harbeth 30.1 nada się nawet mocna trioda Single Ended lub lampowy Push Pull o mocy powyżej 30W. Wzmacniacze tranzystorowe powyżej 100W radziły sobie całkiem sprawnie z tymi kolumnami. Bardzo wyraźną zmianę brzmienia uzyskamy w zależności od zastosowanych standów. Mi znacznie bardziej pasował wariant z lekkimi drewnianymi standami – średnica stawała się jeszcze przyjemniejsza, ale kosztem trochę słabszej kontroli na basie. Z kolei solidne, dociążone, metalowe standy poprawiały dolny zakres pasma, przy czym lekko cierpiała na tym średnica. Każdy musi ocenić jaki wariant bardziej mu pasuje, jednak polecam sprawdzić obie opcje przed wyborem standów. Często, w kontekście marki Harbeth słyszę, że albo się je kocha, albo nienawidzi. Osobiście ciężko mi się z tym zgodzić. Moim zdaniem można je kochać – za spójność, za wspaniałą średnicę. Na pewno znajdą się osoby, których nie oczarują, ale nie mogę się zgodzić z tym, że ktoś mógłby je nienawidzić. Nikt, kto słucha muzyki i czerpie z tego radość, nie jest w stanie nie docenić tych głośników. To po prostu bardzo dobre kolumny, a silna pozycja marki, utrzymująca się od czterech dekad, tylko to potwierdza. Specyfikacja techniczna: - Budowa: dwudrożny monitor, bass reflex - Pasmo przenoszenia: 50 Hz - 20 kHz - Impedancja: 6 Ohm - Skuteczność: 85 dB / 1 W / 1 m - Rekomendowana moc wzmacniacza: najlepiej od 25 W - Moc: 150 W - Terminale: pozłacane, 4 mm, możliwość bi-wiringu - Wymiary (wys. x szer. x głęb): 460 x 277 x 285 mm - Waga: 13,4 kg Dystrybucja: Audio System, cena 13500 (za parę) Za dostarczenie do testów, dziękujemy firmie q21 www.q21.pl